The role of the Court of Justice in creating standards for the implementation of cultural rights

The present study seeks to answer the question whether the case law of the Court of Justice of the European Union in cases concerning the exercise of broadly understood cultural policies may in reality affect the extent of implementation of cultural rights—that is, access to products of culture, participation in cultural life and freedom of artistic creativity—at the level of Member States. Cultural rights are traditionally regulated by the constitutions of EU Member States and are classified by legal scholars and commentators as second generation rights. Culture, in turn, according to primary legislation of the European Union, is only a supporting competence (Article 6 of the Treaty on the Functioning of the European Union). However, a review of the Court’s case law demonstrates that CJEU’s judgments form standards that contribute to a more effective implementation of cultural rights guaranteed in the national law of the Member States and international agreements to which they are parties. This results from the nature of the Union’s law, which penetrates a national system and thanks to the principle of direct effect and supremacy truly affects the situation of EU citizens.

Prezentowany artykuł podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, czy orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach dotyczących realizacji szeroko rozumianych polityk kulturalnych może realnie wpływać na zakres realizacji praw kulturalnych – tj. dostępu do dóbr kultury, uczestnictwa w życiu kulturalnym oraz wolności twórczości artystycznej – na poziome państw członkowskich. Prawa kulturalne są tradycyjnie regulowane przez Konstytucje państw członkowskich UE i ujmowane w doktrynie jako prawa II generacji. Dziedzina kultury natomiast, zgodnie z prawem pierwotnym Unii Europejskiej, jest określana jedynie jako kompetencja wspierająca (art. 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Ilustracyjny przegląd orzecznictwa Trybunału wskazuje jednak, że wyroki TSUE kształtują standardy wpływające na skuteczniejszą realizację praw kulturalnych gwarantowanych w prawie krajowym państw członkowskich i umowach międzynarodowych, których państwa członkowskie są stronami. Wynika to z charakteru prawa Unii, które przenika system krajowy i dzięki zasadzie direct effect oraz supremacy realnie wpływa na sytuację obywateli Unii.