Nowe realia, stare metody : recenzja publikacji: Rafał Łatka, Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989

Monografia Rafała Łatki stanowi analizę stosunków między państwem a Kościołem w latach 1970–1989 z perspektywy Episkopatu. Autor dokonał wielopłaszczyznowej analizy dotyczącej nie tylko mechanizmów funkcjonowania Episkopatu Polski, stosunku do procesu normalizacji relacji między państwem a Kościołem, ale również odniósł się do najważniejszych problemów społeczno-politycznych w omawianym okresie (np. strajki w 1970 r.; 1976 r.; narodziny „Solidarności”; stosunek do opozycji demokratycznej, stanu wojennego, transformacji ustrojowej lat 1988–1989). Rola i pozycja Episkopatu w latach 1970–1989 była silna (a w okresie festiwalu „Solidarności” nawet wzrosła) pomimo amplitudy zmian w relacjach z państwem (komunistycznym reżimem Edwarda Gierka i generała Wojciecha Jaruzelskiego). Kościół systematycznie i konsekwentnie wychodził poza ramy swojej duszpasterskiej posługi, starał się pozostać obecny w przestrzeni politycznej, zabiegał o realizację najważniejszych postulatów wynikających z nauczania społecznego, domagał się „rewindykacji praw obywatelskich”, czynił zabiegi o poszerzanie przestrzeni wolności. Linia prymasa Stefana Wyszyńskiego, cieszącego się dużym autorytetem i posiadającego charyzmę, była przez jego następcę — prymasa Józefa Glempa — kontynuowana, aczkolwiek odmienne realia (po 1980 r.) wymagały korekt. Po 1981 r. Kościół (a właściwie nowy prymas) starał się utrzymać „równy dystans” między władzami komunistycznymi a opozycją (próba osiągnięcia ugody — porozumienia społecznego między trzema podmiotami: państwem/partią, „Solidarnością” i Kościołem). W latach 1988–1989 Episkopat włączył się w proces transformacji ustrojowej („reglamentowana rewolucja”), stając się jednym z architektów porozumienia „okrągłego stołu”.

Rafał Łatka’s monograph is an analysis of relations between the state and the Church (1970–1989) from the perspective of the Episcopate. The author made a multifaceted analysis regarding not only the mechanisms of functioning of the Episcopate of Poland, the attitude to the process of normalization of relations between the state and the Church, but also referred to the most important socio-political problems in the discussed period (e.g., strikes in 1970; 1976; the birth of “Solidarity”; the attitude towards the democratic opposition, martial law, political transformation of 1988–1989). The role and position of the Episcopate in the years 1970–1989 was strong (and even increased during the “Solidarity” festival), despite the amplitude of changes in relations with the state (the communist regime of Edward Gierek and General Wojciech Jaruzelski). The Church systematically and consistently went beyond the scope of its pastoral ministry, tried to remain present in the political space, strove for the implementation of the most important demands arising from social teaching, demanded “the recovery of civil rights”, and made efforts to expand the area of freedom. The line of Primate Stefan Wyszyński, who enjoyed great authority and had charisma, was continued by his successor — Primate Józef Glemp, although different realities (after 1980) required corrections. After 1981, the Church (or rather the new Primate) tried to maintain an “equal distance” between the communist authorities and the opposition (an attempt to reach a settlement — a social agreement between three entities: State/Party — “Solidarity” — the Church). In 1988–1989, the Episcopate joined the process of political transformation (“regulated revolution”), becoming one of the architects of the “round table” agreement.