In the shadow of noble conservatives : agrarian women movement in Eastern Provinces of Prussia in 1912–1914 : the case of the Province of Pomerania

Artykuł omawia okoliczności w jakich część szlachty pruskiej prowincji Pomorze poparła Rolnicze Stowarzyszenia Gospodyń Domowych. Ten nowy typ organizacji kobiecych propagował umiarkowaną wersję emancypacji kobiet na obszarach wiejskich i został zapoczątkowany w Prusach Wschodnich w latach dziewięćdziesiątych XIX w. przez Elisabet Boehm. W pruskiej prowincji Pomorze stowarzyszenia tego typu zaczęły zawiązywać się dopiero od 1912 roku dzięki poparciu części wpływowych szlacheckich konserwatystów i agrariuszy na czele z Conradem baronem von Wangenheim. Za pośrednictwem Rolniczych Stowarzyszeń Gospodyń Domowych chcieli oni umocnić wpływy szlachty na obszarach wiejskich i odnowić dawne patriarchalne hierarchie. Na czele organizacji miały stać szlachcianki i promować postęp naukowo-techniczny w wiejskim gospodarstwie domowym. W ten sposób szlachta chciała włączyć kobiety w program poprawy warunków życia na wsi. Tym samym godziła się na poszerzenie zakresu ich samodzielności. Jej celem nie było jednak wspieranie umiarkowanej emancypacji kobiet, ale wykorzystanie stowarzyszeń do umocnienia wpływów szlachty na wsi i zahamowania migracji ludności do miast (Landflucht). Wyludnianie się wsi było od końca XIX w. ogromnym problemem we wschodnich prowincjach państwa pruskiego, gdyż powodowało stały brak rąk do pracy w majątkach ziemskich.

The article describes the circumstances in which a part of the nobility from the Prussian Province of Pomerania agreed to support Agricultural Housewives’ Associations. That new type of women’s organisations propagated a moderate version of emancipation of women in rural areas and was initiated in East Prussia in the 1890s by Elisabet Boehm. The organisations were first established in Pomerania in 1912. They received support from some influential agrarians led by Conrad von Wangenheim. Nobility wanted to use Agricultural Housewives’ Associations to strengthen their influences in rural areas and renew the old patriarchal hierarchies. Noblewomen were meant to lead the associations and promote scientific and technical progress in rural households. This was the way nobility wanted to use to include women in the program of improving living conditions in the countryside. They agreed to broaden the scope of women’s independent activities. However, supporting emancipation of women was not their true objective. In reality, they aimed at using associations to slow down the migration of people from the countryside to the cities (Landflucht) since depopulation of the countryside was a serious issue in the eastern provinces of Prussia from the end of the nineteenth century, which caused a permanent shortage of labor in land estates.