„Die Schweiz – ein Gefängnis“? : Zeit- und Gesellschaftskritik in den Kriminalromanen „Wachtmeister Studer“ von Friedrich Glauser und „Der Richter und sein Henker“ von Friedrich Dürrenmatt

W nawiązaniu do słynnej mowy Friedricha Dürrenmatta „Die Schweiz – ein Gefängnis” [Szwajcaria – więzieniem] oraz jego innych mów i esejów krytykujących Szwajcarię, artykuł analizuje historyczno-, polityczno- i społeczno-krytyczne aspekty powieści kryminalnych „Wachmistrz Studer” (Wachtmeister Studer, 1936) Friedricha Glausera i „Sędzia i jego kat” (Der Richter und sein Henker, 1952) Friedricha Dürrenmatta. Wykazano równocześnie, iż wciąż jeszcze mało znany Friedrich Glauser, który w swych powieściach kryminalnych poruszał wątki autobiograficzne i własne doświadczenia w kraju ojczystym, wywarł istotny wpływ na koncepcję powieści kryminalnej u Dürrenmatta, chociaż ten zasadniczo go negował. Jednakże szereg podobieństw w analizowanych utworach zdaje się temu zaprzeczać. Wątek ten został jedynie zasygnalizowany w artykule, który koncentruje się przede wszystkim na wykazującej duże podobieństwa krytyce Szwajcarii w obydwu powieściach kryminalnych.

This essay analyses, with particular reference to Friedrich Dürrenmatt’s speech Die Schweiz – ein Gefängnis [Switzerland – a Prison] and also to his criticism of the Swiss Confederation expressed in other speeches and essays, aspects of the detective novels Thumbprint (Wachtmeister Studer, 1936) by Friedrich Glauser and The Judge and his Hangman (Der Richter und sein Henker, 1952) by Friedrich Dürrenmatt which deal critically with contemporary social issues. The essay points out that Glauser, who is little known even today and who, in his detective novels, made use of his own difficult experiences with his family and with his country, had an obvious influence on the conception of Dürrenmatt’s detective novels, even though the latter denied this. Yet several striking parallels between the novels under discussion tend to demonstrate the contrary. These parallels are merely flagged up in this essay, however, whilst the main emphasis is on the criticism of Switzerland which, in both novels, basically concurs.