Kryzys wychowania w wartościach i jego konsekwencje : analiza zjawiska na przełomie XX i XXI wieku

W każdym aspekcie ludzkiego życia człowiek spotyka się z analizą wartości, a system wartości ma określony wpływ na życie społeczne i wychowanie. Hierarchiczne uporządkowanie wartości (wyniesione z rodzinnego domu) jest warunkiem większej aktywności młodzieży w sprawach ważnych społecznie i moralnie. Wartości w życiu społecznym są pożądane i cenne. Przemiany, jakie nastąpiły w Polsce po 1989 roku, jak i wcześniej propagowana ideologia marksistowska, miały wpływ na życie rodzin i wychowywanie potomstwa. Niszczenie wartości dotyczyło i często dotyczy wymiaru narodowego, społecznego i religijnego. Pojawiła się laicyzacja życia i przyjęcie konsumpcyjnego modelu życia. Swoiste zmiany dotyczyły wartości rodziny i domu rodzinnego. Rozbicie i dysfunkcyjność rodziny, konflikty w pokoleniach powodują, że dzieci uciekają z domu, a grupa rówieśnicza i jej subkultura staje się wzorem do naśladowania. W ten sposób dochodzi do rozkładu podstawowej kulturotwórczej roli domu rodzinnego. Współczesna rodzina stała się „otwarta” i „chłonna” na wszystko, co dociera do niej z zewnątrz. Wystąpiły tendencje do osiągnięcia wysokiego standardu materialnego i pozyskania wolnego czasu. Wzrósł wskaźnik rozwodów i tzw. pozamałżeńskich wspólnot życia. Kryzys w poważnym stopniu objął wychowawczą funkcję domu rodzinnego. Część wychowujących się w rodzinie dzieci przyjmuje moralność rodziców, ale wykształcają się też alternatywne formy życia moralnego. Mass media mają specjalny udział w przebudowie systemu wartości. Wywierają wpływ na ludzi, a szczególnie na młode pokolenie. Przekazywane w nich wzory i zachowania są często bezkrytycznie naśladowane, a trudno jest w nich odnaleźć pozytywne ustosunkowanie do takich wartości jak Bóg, religia, ojczyzna, wychowanie, doskonalenie siebie. Kryzys wychowania dotknął przede wszystkim takich wartości jak autorytet i dyscyplina. Młodym ludziom zaczyna brakować norm i wzorców regulujących ich zachowanie. Często zaciera się to, co jest możliwe, a co nie jest, które plany życiowe są realne, a które nie. Pomocni mogą tu być dobrzy wychowawcy, którzy wskażą prawdziwe życiowe wartości, ale i ukażą cele w życiu. Wychowywanie zarówno przez rodziców, dziadków jak i nauczycieli ma stanowić pomoc w socjalizacji młodego pokolenia. Dokonuje się to przede wszystkim przez przyswajanie wartości i norm społecznych, pomoc w przyjęciu i pełnieniu ról społecznych oraz w kształtowaniu sumienia. Wychowanie powinno wprowadzać w rzeczywistość kulturalną i pomóc młodemu człowiekowi odkryć siebie jako osobę, swoje wartości osobowe, zarówno witalne, intelektualne, estetyczne, jak i moralne. Aby młody człowiek był pożyteczny dla społeczeństwa, powinna go cechować nie tylko twórcza indywidualność, ale również zdolność do współpracy i odpowiedzialności za innych. Gdy wzrasta wykształcenie rodziców, często pojawia się niewydolność wychowawcza i brak rozumienia potrzeb potomstwa. Zapełnienie tej pustki to również wyzwanie dla wychowawców i pedagogów, którzy mogą ukazywać młodym prawdziwe wartości i przez to pomóc odnaleźć sens życia.