Brytyjsko-niemiecki układ morski z 18 czerwca 1935 roku

Brytyjsko-niemiecki układ morski został zawarty 18 czerwca 1935 roku w Londynie w formie wymiany not pomiędzy brytyjskim sekretarzem stanu do spraw zagranicznych sir Samuelem Hoarem i przedstawicielem III Rzeszy Joachimem von Ribbentropem. W porozumieniu tym rząd brytyjski zaakceptował prawo Niemiec do rozbudowy floty wojennej do poziomu 35% połączonych sił morskich członków Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Z punktu widzenia militarnego oznaczało to możliwość czterokrotnego wzrostu tonażu globalnego Kriegsmarine (z poziomu 108 000 ton, przyznanego Niemcom w traktacie wersalskim, do poziomu 420 500 ton). Z punktu widzenia formalnoprawnego układ oznaczał rewizję traktatu wersalskiego i legalizację przez Wielką Brytanię wypowiedzenia części V traktatu wersalskiego przez Adolfa Hitlera w marcu 1935 roku. W wymiarze politycznym układ uwidocznił tendencję polityki brytyjskiej do poszukiwania porozumienia z Berlinem poprzez rewizję systemu wersalskiego w ramach tzw. polityki appeasementu. Oznaczał również zerwanie wspólnego brytyjsko-francusko-włoskiego frontu wobec Niemiec i odejście od polityki zakładającej zgodę mocarstw zachodnich na rewizję militarnych klauzul traktatu wersalskiego w zamian za pewne ustępstwa ze strony Hitlera (powrót Niemiec do Ligi Narodów i na Konferencję Rozbrojeniową oraz przystąpienie Niemiec do regionalnych paktów bezpieczeństwa – paktu lotniczego, paktu wschodniego i paktu dunajskiego). W artykule przedstawiono genezę tego układu z brytyjskiej perspektywy i przeanalizowano przyczyny, które skłoniły brytyjski rząd do akceptacji żądań Hitlera i zawarcia porozumienia na warunkach niemieckich. Brytyjski rząd zawarł porozumienie, mając na uwadze czynniki polityczne, strategiczne, militarne i ekonomiczne. Wielka Brytania nie była skłonna reagować na remilitaryzację Niemiec za pomocą sankcji. W Londynie uważano, że zawarcie porozumienia na warunkach niemieckich jest jedyną alternatywą dla nieograniczonego rozwoju niemieckiej floty. Brytyjscy ministrowie byli zdania, że nie można było odrzucić niemieckiej „oferty” przez wzgląd na własną opinię publiczną w przededniu wyborów do Izby Gmin. Porozumienie na warunkach niemieckich akceptowała brytyjska Admiralicja, która analizowała układ w szerszej perspektywie, w kontekście japońskiego zagrożenia na Dalekim Wschodzie. W Foreign Office zakładano natomiast, że bilateralne porozumienie z Berlinem będzie punktem wyjścia do ogólnego porozumienia z Niemcami, obejmującego inne elementy, w tym ważny dla brytyjskiego bezpieczeństwa pakt lotniczy.

The Anglo-German Naval Agreement was signed on 18 June 1935 in London through the exchange of notes between the British Foreign Secretary, Sir Samuel Hoare and the representative of the Third Reich, Joachim von Ribbentrop. In this agreement the British government accepted Germany’s right to grow their Navy up to the level equalling 35% of the aggregate naval strength of the members the British Commonwealth of Nations. From a military perspective it meant that Germany could increase their Kriegsmarine’s global tonnage fourfold (from 108,000 tonnes limit set in the Treaty of Versailles to 420,500 tonnes). From an official and legal point of view it meant a revision of the Treaty of Versailles and legalisation of Adolf Hitler’s renunciation of the Part V of the Treaty of Versailles in March 1935 by Great Britain. The political dimension highlighted a trend in British policy to seek an agreement with Berlin through a revision of the Versailles order within the so-called policy of Appeasement. It also meant a break in the joint British, French and Italian front towards Germany and a move away from a policy of agreement between western powers on revising military caveats of the Treaty of Versailles in exchange for some concessions by Adolf Hitler (Germany’s return to the League of Nations and to the Disarmament Conference and Germany’s accession to the regional security pacts: the Air Pact, the Eastern Pact and the Danubian Pact. This article presents the background to this agreement from the British point of view and the analysis of the logic that made British government accept Hitler’s demands and conclude the agreement on German terms. British government signed the agreement taking into consideration political, strategic, military and economic factors. Great Britain was not keen to react to the remilitarisation of Germany with sanctions. London believed that concluding the agreement on German terms is the only alternative to the unlimited growth of the Germany Navy. British ministers considered the rejection of the German “offer” off the table due to the view of their public opinion in the run-up to the General Election. Signing the agreement on German terms was accepted by the British Admiralty where the deal was analysed in a broader perspective through the lenses of the Japanese threat to the Far East. Foreign Office, on the other hand, assumed that a bilateral agreement with Berlin would be a good opening towards a general settlement with Germany that would embrace other elements including the Air Pact so significant for the security of Britain.