O sofistyce współczesnego dyskursu humanistycznego : tradycje, postkolonialne uwikłania, konsekwencje

The aim of the article is an analysis of a contemporary humanistic Polish discourse in which three elements play specific roles: a postcolonial condition, the third sophistry and the ideological background of the communist system. A soft switch from “old” Marxist theses to “modern” relativism, and, in a broader sense, to postmodernism became possible inter alia due to the reception of American neopragmatism, especially Stanley Fish’s and Richard Rorty’s ethical views. The third sophistry (a modern version of the first sophistry represented by Gorgias and Protagoras) delivered helpful language tools for a description of the world which became relativistic. The authors of the article propose a thesis that the heritage of the Soviet colonialism resulted in such a version of postmodern Polish discourse that is based on manipulations dating back to Stalinism. The new system and new ideology have made use of the old tricks that are still deeply rooted in the mentality of the participants of the public debate in Poland.

Celem artykułu jest analiza współczesnego dyskursu humanistycznego w Polsce, w którym szczególną rolę odgrywają: kondycja postkolonialna, trzecia sofistyka i zaplecze ideologiczne systemu komunistycznego. Miękkie przejścia od „starych” tez marksistowskich do „współczesnego” relatywizmu i, szerzej, postmodernizmu było możliwe między innym dzięki recepcji amerykańskiego neopragmatyzmu, a zwłaszcza poglądów etycznych Stanleya Fisha i Richarda Rorty’ego. Narzędzi językowych pomocnych w opisie zrelatywizowanego świata dostarczyła trzecia sofistyka (czyli współczesna wersja pierwszej sofistyki greckiej reprezentowanej przez Gorgiasza, czy Protogorasa). Autorzy stawiają tezę, że dziedzictwo sowieckiego kolonializmu sprawiło, iż ponowoczesny dyskurs polski zasadza się na manipulacjach wywodzących się z czasów stalinizmu. Nowy system i nowa ideologia wykorzystują stare chwyty wciąż głęboko tkwiące w świadomości uczestników publicznej debaty w Polsce.