Prawo jako centrum życia : uwagi historyczno-filozoficzne na tle przemian konstytucjonalizmu

Zasadniczym celem artykułu jest analiza koncepcji konstytucji wyłaniających się z filozofii politycznej starożytnej Grecji, wczesnej nowoczesności oraz nowoczesności. Na gruncie tak zwanego konstytucjonalizmu, grecka polis może być rozpatrywana jako pierwsza z całościowych wizji sfery publicznej. Artykuł podejmuje próbę refleksji nad myślą konstytucyjną w perspektywie historycznej, strukturą i podstawowymi za łożeniami nowoczesnych koncepcji konstytucyjnych, właśnie w kontekście filozoficznej rzeczywistości i doświadczenia polis. Głównym twierdzeniem artykułu jest myśl, że ujmowana szeroko idea konstytucji wyłoniła się z kategorii prawno-naturalnych i zakłada autonomię obywateli oraz ich praw. Deliberatywny model państwa-miasta oraz duch-wizja politei wydają się o wiele ważniejsze, aniżeli prawo pozytywne oraz spisa na konstytucja. Tymczasem myśl oświeceniowa, która współcześnie zdaje się wyzna czać główny kierunek refleksji nad państwem i prawem, wiąże zbyt wielkie nadzieje w samoregulującym się prawie pozytywnym. Również autorytet dzisiejszego państwa oraz konstytucji zdaje się w dużym stopniu zależeć od naszej zdolności do ponowne go odkrycia wartości tworzących polis.

The main purpose of the article is to analyze the conception of constitution emerging from the ancient, early modern and modern political philosophy. On the ground of the so called constitutionalism, polis can be seen as the first holistic vision of the public sphere. It can be said that the idea of polis constitutes ethical relationship be tween the citizen and the state. The paper attempts to examine constitutional thought in a historical perspective and to penetrate the structure of the fundamental premises and theses of the modern concepts of constitution and constitutionalism, in the context of the idea and the ethical philosophy of polis. The main thesis is that the idea of constitution (in broad sense) is derived from natural law categories, and there is an essential connection between the idea of constitution and the autonomy of citizens and their rights. In the post-enlightenment era we attach too much hope to the written constitution, whereas the most important are public virtues and common values. The deliberative model of the state and the soul of politea – polis is much more import ant than written law and written constitution. It can be assumed that the authority of modern constitution (and the role of modern constitutionalism) depends on our ability to re-discover the values (the soul) of polis.