Wartości i struktura społeczna : różne strategie określania pozycji jednostki w społeczeństwie

Struktura społeczna i wartości są ze sobą, zarówno w teorii socjologicznej, jak i praktyce badawczej, ściśle powiązane. To wartości pozwalają nam ocenić zastaną strukturę społeczną. Stwierdzić, czy jest ona sprawiedliwa. Struktura społeczna (jako zmienna niezależna) wykorzystywana jest natomiast między innymi do eksplanacji zróżnicowania w obrębie deklarowanych wartości czy przestrzeganych norm. Związki między tymi dwoma elementarnymi pojęciami socjologicznymi są zatem nie tylko bogate, ale także socjologicznie fundamentalne.

W niniejszym artykule przedstawione zostały dwa zagadnienia. Pierwsze z nich odnosi się do identyfikacji wartości wykorzystywanych w procesie odtwarzania struktury społecznej (w rozumieniu hierarchicznym, dystrybucyjnym). Następnie zostały zaprezentowane dwie strategie odtwarzania struktury społecznej. Zastosowanym kryterium podziału wskazanych strategii był sposób wyznaczania istotnych (ważnych), i w tym rozumieniu strukturotwórczych, charakterystyk określających miejsce jednostki w społeczeństwie. W obu przypadkach (pierwsze i drugie zagadnienie) podstawę rozważań stanowiła analiza, wykorzystywanych obecnie przez socjologów, narzędzi badania struktury społecznej.

In the considerations on social stucture values play both diverse (multi-respect) and a very significant role. These are values which allow for the evaluation of existing social structure, for stating whether it is just. Values constitute also the basis to specify ‘proper’ behaviour of particular individuals in different social positions. Social structure (as an independent variable) is also used in explanation of diversity within declared or obeyed values. The associations between these to elementary sociological notions are thus very rich and often fundamental for sociology.

In this article two issues will be discussed. The first one refers to the identification of values used in the process of social structure reproduction (in hierarchical, distributive understanding). In the second part of the text two strategies of social structure reproduction are presented. The applied criterion of these strategies division is the way of coming up with significant (important) and n this understanding – structure creating characteristics specifying the place of an individual in society. In both cases (the first and second issues) the analysis of  social structure research tools used by contemporary sociologists is the basis for considerations.