Wolność nie tylko dla ludzi : polskie środowiska anarchistyczne i lewicowe w walce o prawa zwierząt

Anarchizm, stanowiąc zespół doktryn, myśli i filozofii, mimo pewnych różnic światopoglądowych oraz zmian społecznych, kulturalnych i ekonomicznych wynikających z następujących po sobie okresów historycznych, do dzisiaj skupia się na walce z niesprawiedliwościami społecznymi mającymi rodzić się z kapitalizmu oraz hierarchicznych struktur społecznych. Jednakże współczesne szkoły anarchizmu w swojej teorii oraz praktyce zaczęły działania na innych polach, wychodząc poza problemy społeczne, skupiając się m.in. na walce z degradacją środowiska naturalnego, krytyce konsumpcjonizmu, działalności artystycznej, mającej propagować określone idee.
Dostrzeżenie innych problemów przez współczesnych anarchistów w otaczającej ich rzeczywistości, doprowadziło do powstania nowych nurtów anarchizmu, takich jak zielony anarchizm czy anarchizm querrowy. Na przełomie XX i XXI w. coraz większą popularność zaczęły zyskiwać anarchizmy związane z postawami proekologicznymi i antytechnologicznymi. Znaczna część zwolenników zielonego anarchizmu zaczęła interesować się problemami związanymi z miejscem zwierząt w kapitalizmie, ich wykorzystywaniem, a także brakiem ochrony prawnej przedstawicieli świata fauny.
Także polskie środowiska anarchistyczne kształtujące się w latach 80. i 90. XX w. były świadome tego, iż ich obowiązkiem jest walka na rzecz poprawy warunków życia zwierząt. Natomiast w bardziej radykalnej formie walka o prawa zwierząt miała przybrać ich pełne wyzwolenie (niszczenie ferm, propagowanie weganizmu, sprzeciw wobec przetrzymywania zwierząt w parkach zoologicznych).
Celem artykułu jest zaprezentowanie stosunku do zwierząt i ich praw, autonomii wraz z metodami podejmowanymi na rzecz poprawy ich warunków przez polskich anarchistów oraz reprezentantów różnych środowisk lewicowych (zbliżonych światopoglądem do anarchizmu, ustosunkowujących się np. w swoich organach prasowych do myśli anarchistycznej) działających w latach 1980–2020.

Anarchism is a set of brood doctrines, thoughts and philosophies that, despite some differences in worldview and the social, cultural and economic changes resulting from successive historical periods, still today focuses on the struggle against the social insjustices that stem from capitalism and hierarchical social structures. However contemporary schools of anarchism in their theory and practice began to operate in other fields, going beyond social problems, focusing, among others, on the fight against environmental degradation, criticism of consumerism, artistic activities to promote specific ideas. The recognition of other problems by contemporary anarchists in the reality around them has led to the emergence of new anarchist school such as Green Anarchism and Querker Anarchism. At he turn of the XX and XXI centuries, anarchisms associated with pro-environtmental and anti-technological attitudes began to be interested in problems realated to the place of animals in capitalism, their exploitation and the lack of legal protection for represcutatives of the world of fauna. Also the polish anarchist circles formin in the 80s and 90s of the 20 twentieth century were aware that their duty is also to fight for the improvement of conditions of animals functioning in human homes, farm and wild areas. However, in a more radical form, the struggle for animal rights was to take the form of full animal liberation (destruction of animal farms, promotion of veganism, opposition to keeping animals in zoological parks). The aim of this article is to present the attitude towards animals and their rights, autonomy, together with the methods undertaken to improve their conditions by Polish anarchists and representatives of various left-wing circles (similar to anarchism in their outlook on the world, e. g. addressing anarchist thought in their press) achive in the years 1980–2020.