Katalog Biblioteki Pobenońskiej jako źródło wiedzy o działalności duszpasterskiej, oświatowo-wychowawczej i wydawniczej Zgromadzenia Redemptorystów w Warszawie w latach 1787-1808

W artykule przedstawiono dzieje powstania oraz wstępną analizę, odnalezionego po ponad 200 latach w zbiorach Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie, nieznanego do tej pory badaczom Katalogu Biblioteki Pobenońskiej (jest to formalny tytuł tego dokumentu), biblioteki należącej do redemptorystów (benonitów), którzy w latach 1787-1808 prowadzili w Warszawie działalność duszpasterską, oświatową, opiekuńczą i kulturalną. Katalog jest cennym źródłem do badania wszechstronnej działalności Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela. Został spisany w pięciu tomach przez Stanisława Tretera na zlecenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Księstwa Warszawskiego. We wskazanym powyżej archiwum znajduje się w zespole rodziny Treterów. Poszczególne tomy katalogu zawierają książki łacińskie, polskie, niemieckie, francuskie i włoskie, podzielone według tematyki na teologię, prawo, medycynę, filozofię, historię i filologię. Katalog obejmuje również podręczniki do nauki w szkołach benońskich oraz rękopisy. Artykuł odtwarza historię spisania katalogu przez S. Tretera, późniejsze losy tego źródła i jego znaczenie dla badań nad aktywnością ośrodka benonitów. Rekonstruuje dzieje księgozbioru, liczącego ponad 6000 tomów i rozproszonego po kasacie zgromadzenia. Omawiając zagadnienie gromadzenia książek przez benonitów, przybliża słabo dotychczas poznaną ich działalność wydawniczą. Dokonane ustalenia pozwolą w przyszłości na dokładną analizę zawartości biblioteki pobenońskiej, zbadanie kultury umysłowej benonitów oraz uzupełnienie wiedzy o bibliotekach i drukarniach warszawskich przełomu XVIII i XIX wieku.

The article presents the history of the creation and preliminary analysis of the, hitherto unknown to researchers, catalogue of the Benonite Library (this is the formal title of the document), a library belonging to the Redemptorists (Benonites), who carried out pastoral, educational, welfare and cultural activities in Warsaw in 1787–1808, which was found after more than 200 years in the collection of the Central State Historical Archive of Ukraine in Lviv. The catalogue is a valuable source for studying the comprehensive activities of the Congregation of the Most Holy Redeemer. It was written down in five volumes by Stanisław Treter, as commissioned by the Ministry of the Interior of the Duchy of Warsaw. The record is kept is in the Treter family fond, in the above-mentioned archive. The individual volumes of the catalogue contain Latin, Polish, German, French and Italian books, divided by subject matter into theology, law, medicine, philosophy, history and philology. The catalogue also includes Benonite school textbooks and manuscripts. The article reconstructs the history of S. Treter’s creation of the catalogue, the subsequent fate of this source and its significance for research into the activities of the Benonite establishment. It reconstructs the history of the book collection, which numbered more than 6,000 volumes and was dispersed after the congregation’s suppression. While discussing the Benonites’ collection of books, the article offers a closer look at their hitherto poorly understood publishing activities. The findings will make it possible in the future to thoroughly analyse the contents of the Benonite library, study the mental culture of the Benonites and supplement the knowledge of Warsaw libraries and printing houses of the late 18th and early 19th centuries.