Starania o utworzenie i budowę Wyższego Seminarium Duchownego w Szczecinie w kontekście polityki władz PRL (1972-1989)

W artykule zanalizowano proces powstania i budowy Wyższego Seminarium Duchownego (WSD) w Szczecinie w kontekście polityki władz państwowych w Polsce. Określono podmioty i cele polityki wyznaniowej władz PRL w rozpatrywanym okresie, status Kościoła katolickiego na Ziemiach Zachodnich i Północnych, następnie etapy działań biskupów o powołanie seminarium. Od 1945 roku do początku lat 70. XX wieku na tym obszarze funkcjonowała tymczasowa polska administracja kościelna. Po podpisaniu układu normalizacyjnego między PRL a RFN w 1970 roku, Stolica Apostolska przystąpiła do organizacji stałej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, tj. utworzenia diecezji, w tym szczecińsko-kamieńskiej. Diecezja ta została powołana przez papieża Pawła VI w 1972 roku. Jednym z wymogów jej funkcjonowania było posiadanie własnego seminarium duchownego. Już w 1972 roku starania o utworzenie WSD podjął pierwszy ordynariusz diecezji szczecińsko-kamieńskiej bp Jerzy Stroba. Działania te kontynuował od 1979 roku jego następca – bp Kazimierz Majdański. Władze komunistyczne konsekwentnie odmawiały zgody na utworzenie tej instytucji. W ich optyce powstanie seminarium wzmacniałoby intelektualnie, formacyjnie i duszpastersko diecezję. W związku z tym stosowano taktykę „uników” lub odsyłania ordynariusza do poszczególnych wojewódzkich lub centralnych organów władzy. W tej sytuacji o powstanie WSD apelowała Komisja Plenarna Episkopatu Polski (1977) i prymas kard. Stefan Wyszyński (1979). Biskupi uznawali, że utworzenia seminarium wymaga polska racja stanu na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Dopiero po powstaniu NSZZ „Solidarność” zaistniały przesłanki do realizacji tego postulatu. Partia komunistyczna i rząd zaaprobowały spełnienie niektórych postulatów Kościoła. W listopadzie 1980 roku przedstawiciele władz państwowych wyrazili zgodę na budowę seminarium w Szczecinie. Proces ten nie odbywał się bez utrudnień ze strony państwa. Brakowało materiałów budowalnych, inwigilowano robotników. W 1987 roku papież Jan Paweł II dokonał wmurowania kamienia węgielnego pod powstające WSD. Prace budowlane zakończyły się dopiero w wolnej Polsce w 1993 roku.

The article analyses the process of establishment and construction of the Higher Theological Seminary (WSD) in Szczecin in the context of the policies of the state authorities in Poland. The subjects and goals of the religious policy of the communist authorities in the period under consideration, the status of the Catholic Church in the Western and Northern Territories, then the stages of the bishops’ efforts to establish a seminary, are subsequently defined. From 1945 until the early 1970s, a temporary Polish church administration operated in the area. After the signing of the normalization treaty between the Polish People’s Republic and West Germany in 1970, the Holy See proceeded to organize a permanent church administration in the Western and Northern Territories, i.e. the creation of dioceses, including the Diocese of Szczecin-Kamień. The diocese was established by Pope Paul VI in 1972. One of the requirements for its operation was to have its own seminary. As early as 1972, efforts to establish the WSD were made by the first Ordinary of the Szczecin-Kamień Diocese, Bishop Jerzy Stroba. These activities were continued from 1979 by his successor, Bishop Kazimierz Majdański. Communist authorities consistently refused to allow the establishment of this institution. In their view, the establishment of the seminary would strengthen the diocese intellectually, formally and pastorally. Accordingly, the tactic of ‘dodging’ or referring the Ordinary to individ ual provincial or central authorities was used. In this situation, the Plenary Commission of the Polish Episcopate (1977) and Primate Cardinal Stefan Wyszyński (1979) called for the establishment of the WSD. The bishops recognized that the establishment of the seminary was required by the Polish raison d’état in the Western and Northern Territories. It was only after the formation of the Solidarity Trade Union that the rationale for the realization of this demand emerged. The Communist Party and the government approved the fulfilment of some of the Church’s demands. In November 1980, representatives of state authorities consented to the establishment of a seminary in Szczecin. The process did not take place without impediments from the state. Construction materials were in short supply, and workers were being invigilated. In 1987, Pope John Paul II laid the cornerstone of the nascent WSD. Construction work was not completed until 1993, in free Poland.