Granice empatii : o napięciu związanym z badaniem biografii komunistów

Fenomen, jakim jest komunizm, wciąż budzi rozliczne emocje. Szczególnie w krajach, w których jego idee próbowano realizować w praktyce, jak na przykład w Polsce. Z tego powodu badanie jego historii – choć to wydawać się może absurdalne – również wywołuje kontrowersje. Niemałe znaczenie ma fakt, że w krajowym dyskursie publicznym antykomunizm wciąż odgrywa jedną z głównych ról nie tylko jako poręczny instrument piętnowania i dyscyplinowania oponentów politycznych, lecz także jako drogowskaz dla oficjalnych narracji o historii Polski w XX wieku. Rzutuje to na badania. Ujęcia, w których do problematyki komunistycznej podchodzi się w sposób klasyczny – sine ira et studio – nierzadko, najczęściej poza obiegiem naukowym, ale też w świecie akademickim, spotykają się z niezrozumieniem. Szczególnym przykładem są biografie komunistów, ludzi, którym odmawia się cech i motywacji pozytywnych, a próby zrozumienia ich postawy uznaje za mało sensowne. Tekst jest odwołującą się do metody autoetnograficznej autorską refleksją nad trwającymi już ponad dwie dekady studiami biograficznymi i napięciem, jakie one powodują. 

The phenomenon that is communism still arouses many emotions. Especially in countries where attempts were made to put its ideas into practice, such as Poland. For this reason, the study of its history – absurd though it may seem – also generates controversy. Of no small importance for the emergence of this situation is the fact that in domestic public discourse anti-communism still plays a major role, as a handy instrument for stigmatising and disciplining political opponents, but also as a signpost for official narratives about Polish history in the 20th century. This has implications for research. Approaches to communist issues in the classical manner – sine ira et studio – are not infrequently misunderstood, most often outside the scholarly circuit, but also in the academic world. Biographies of communists are a particular example, people who are denied positive qualities and motives, and consider attempts to understand their attitudes to make little sense. The text is an authorial reflection, referring to the autoethnographic method, on biographical studies that have been going on for more than two decades and the tensions they create.