Przemoc domowa wobec seniorów na obszarach wiejskich Zachodniej Polski – charakterystyka zjawiska w relacjach starszych kobiet, ofiar przemocy domowej

Cel. Artykuł przedstawia wyniki badań nad przemocą domową (PD) wobec osób starszych. Badania realizowane są w ramach zachodniopomorskiego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, a ich główną oś problemową stanowią: obraz, czynniki sprawcze oraz konsekwencje zjawiska, ujawniające się w relacjach starszych kobiet na temat PD, formułowanych przez osoby jej doświadczające, a także na temat stosunków rodzinnych między sprawcami a ofiarami. Metody i materiały. Dla realizacji zamierzeń badawczych przyjęte zostało podejście właściwe teorii ugruntowanej, cechujące się „nienarzucaniem” uczestnikom badania jakichkolwiek kategorii pojęciowych związanych z przemocą domową. Badanie zostało zrealizowane techniką zogniskowanego wywiadu grupowego wśród 48 starszych kobiet, będących ofiarami, a także świadkami przemocy w środowisku domowym. Wszystkie uczestniczki badania są mieszkankami obszarów wiejskich jednej z gmin Pomorza Zachodniego. Wyniki i wnioski. Zastosowanie paradygmatu jakościowego pozwoliło dostrzec: 1) złożoność relacji między członkami rodzin: sprawcami, ofiarami, a także świadkami przemocy; 2) wielowymiarowość form przemocy. Oba te wymiary w procesie analizy ujawniły kompleks czynników tworzących warunki konstytuujące charakterystyczny status „seniora-ofiary” w rodzinie z problemem przemocy. Przestrzeń poznawczą doświadczeń przemocy tworzą następujące kategorie analityczne wyłonione w procedurze kodowania materiału empirycznego: cechy ładu społecznego sprzyjające wykluczeniu seniorów, dysfunkcjonalne wzorce życia rodzinnego, degradacja statusowa osoby starszej, instrumentalna orientacja życiowa w pokoleniu młodych, katalizujące występowanie przemocy: sukcesja i nałogi w rodzinie, niezapewnienie koniecznej opieki, eksploatowanie osób starszych, naruszanie poczucia godności osób starszych, marginalizowanie osób starszych.

Aim. The article presents the results of research on domestic violence (PD) against older people. The research was carried out within the framework of the West Pomeranian system of counteracting domestic violence, and its main problem axis is the image, the perpetrators, and the consequences of the phenomenon, as revealed in older women’s accounts of PD, as formulated by those experiencing it, as well as the family relations between perpetrators and victims. Methods and materials. In order to achieve the research objectives, an approach appropriate to grounded theory was adopted, characterised by “not imposing” any conceptual categories related to domestic violence on the research participants. The study was carried out using a focus group interview technique amongst 48 elderly women who are both victims and witnesses of domestic violence. All participants in the study are residents of rural areas of one of the municipalities of Western Pomerania. Results and conclusion. The application of the qualitative paradigm made it possible to see: 1) the complexity of relations relationships between family members: perpetrators, victims, and also witnesses of violence; 2) the multidimensionality of the forms of violence. Both of these dimensions, in the process of analysis, revealed a complex of factors creating the conditions constituting the characteristic status of the “senior-victim” in a family with a problem of violence. The cognitive space of the experience of violence is formed by nine analytical categories emerged in the procedure of coding the empirical material.