Rozmieszczenie przestrzenne zooplanktonu poniżej odpływów jezior jako wskaźnik oddziaływania jeziora na rzekę

Streszczenie

Praca miała na celu wykazanie rozmieszczenia przestrzennego zooplanktonu poniżej jezior jako wskaźnika oddziaływania jeziora na rzekę. Obszar badań obejmował 5 rzek  w północno – zachodniej Polsce w województwach zachodniopomorskim, lubuskim  i wielkopolskim: Drawę, Korytnicę, Krępą, Mierzęcką Strugę i Słopicę. W pracy oparto się na badaniach zooplanktonu, parametrach fizykochemicznych oraz hydrologicznych badanych cieków. Ocena oddziaływania została przeprowadzona w oparciu o pozyskane dane, analizy statystyczne oraz warunki lokalne w sąsiedztwie terenu badań. Celem pracy była ocena wpływu jeziora na kształtowanie struktur zooplanktonu w rzece z niego uchodzącej. W odniesieniu do kontinuum rzecznego, wskaźnikiem tego wpływu była liczba taksonów i liczebność dryfującego zooplanktonu. Praca wykazała 6 głównych wniosków: (1) Wpływ jeziora na kształt struktur zooplanktonu rzeki i tym samym na różnorodność biologiczną rzeki kończy się tam, gdzie wyraźnie spada liczebność dryfującego zooplanktonu, szczególnie form pelagicznych, a wzrasta albo stabilizuje się liczba taksonów, szczególnie litoralowych. (2) Oddziaływanie jeziora na liczbę taksonów i liczebność wrotków utrzymuje się na dłuższym odcinku rzeki niż w przypadku liczby taksonów i liczebności skorupiaków. (3) Na zooplankton wszystkich odpływów miały wpływ warunki chemiczne i biologiczne jezior, ale tylko w początkowym odcinku rzeki poniżej wypływu. Natomiast w dolnych, typowo rzecznych odcinkach struktura zooplanktonu była kształtowana przez lokalne warunki hydrologiczne i biologiczne danego odcinka rzeki. (4) Im koryto rzeki jest mniej naturalne tym mniejsze zróżnicowanie taksonomiczne i ilościowe zooplanktonu obserwuje się pomiędzy odcinkami tej rzeki. W przypadku rzeki cechującej się większą naturalnością koryta układ ten jest odwrotny. (5) W rzekach, duże zbiorniki wody stagnującej wpływają na istotny wzrost liczby taksonów i liczebności zooplanktonu, natomiast niewielkie zbiorniki, typu rozlewiska, kałuże i tereny podmokłe mają istotny wpływ na kształtowanie województwo bogactwa gatunkowego zooplanktonu. (6) Zapory powodujące piętrzenia, nie powodują zmian w liczbie taksonów i liczebności zooplanktonu, jeśli w ich obrębie nie występują zastoiska i rozlewiska lub strefy stagnującej wody.

Summary

The study aimed to demonstrate the spatial distribution of zooplankton below lakes as an indicator of the lake's influence on the river. The research area encompassed five rivers in northwestern Poland in voivodeship zachodniopomorskim, lubuskim, and wielkopolskim: Drawa, Korytnica, Krępa, Mierzęcka Struga, and Słopica. The study relied on zooplankton research, physicochemical parameters, and hydrological characteristics of the investigated watercourses. The assessment of the impact was based on acquired data, statistical analyses, and local conditions in the vicinity of the research area. The objective was to assess the lake's influence on shaping zooplankton structures in the outflowing river. Concerning the river continuum, the indicator of this influence was the number of taxa and the abundance of drifting zooplankton. The study yielded six main conclusions: (1) The lake's influence on the river's zooplankton structures and, consequently, the river's biodiversity ends where the abundance of drifting zooplankton, especially pelagic forms, sharply decreases, while the number of taxa, especially littoral ones, increases or stabilizes. (2) The lake's impact on the number of taxa and the abundance of rotifers persists over a longer stretch of the river than in the case of the number of taxa and the abundance of crustaceans. (3) Chemical and biological conditions of lakes influenced the zooplankton of all outflows, but only in the initial section below the outflow. In the lower, typically riverine sections, the zooplankton structure was shaped by the local hydrological and biological conditions of that river segment. (4) The less natural the river channel, the lower the taxonomic and quantitative diversity of zooplankton observed between segments of that river. In the case of a river with a more natural channel, this pattern is reversed. (5) In rivers, large stagnant water reservoirs lead to a significant increase in the number of taxa and zooplankton abundance, while small reservoirs such as backwaters, puddles, and wetland areas have a significant impact on shaping the species richness of zooplankton. (6) Dams causing impoundment do not result in changes in the number of taxa and zooplankton abundance unless backwaters, puddles, or stagnant water zones are present within their scope.