Usiłowanie przestępstwa w polskim prawie karnym (studium dogmatyczno-empiryczne)

Streszczenie

Niniejsza rozprawa doktorska została poświęcona problematyce usiłowania przestępstwa. Wybór takiego tematu rozprawy podyktowany został w dużej mierze tym, iż problematykę tę znamionują liczne problemy interpretacyjne. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy choćby takie zagadnienia jak kwestię pojmowania bezpośredniości, która rzutuje na wyznaczenie początku i końca usiłowania, zagadnienie zakresu usiłowania nieudolnego, kwestię pojmowania dobrowolności odstąpienia od dokonania czynu zabronionego w kontekście czynnego żalu, czy chociażby problematykę tzw. usiłowania kwalifikowanego oraz dopuszczalności wyróżniania usiłowania przez zaniechanie, usiłowania przestępstw z abstrakcyjnego narażenia na naruszenie dobra prawnego, a także usiłowania z zamiarem ewentualnym.

Podstawowym celem przyświecającym niniejszej rozprawie było jednak nie tylko wskazanie najważniejszych problemów pojawiających się na gruncie usiłowania czynu zabronionego oraz zaprezentowanie poglądów przedstawicieli doktryny polskiego prawa karnego, jak również wybranych rozstrzygnięć sądów, lecz także podjęcie przez autorkę próby rozstrzygnięcia kwestii problematycznych wiążących się z tematyką usiłowania, które na przestrzeni lat uwidoczniły się tak w teorii, jak i w praktyce.

Podstawową metodą badawczą przyjętą w niniejszej rozprawie doktorskiej jest metoda dogmatycznoprawna polegająca na analizie przepisów, w szczególności tych odnoszących się do usiłowania przestępstwa. Ponadto wskazaną wyżej metodę dogmatycznoprawną realizowano przy wydatnym korzystaniu z dotychczasowych ustaleń dogmatyki prawa karnego, w szczególności z osiągnięć polskiej nauki o prawie karnym, wypracowanych na polu nauki o usiłowaniu. Uwzględnione zostało także orzecznictwo sądowe. W niewielkim zakresie wykorzystano metodę historycznoprawną. Jeden z rozdziałów rozprawy ma natomiast charakter empiryczny. Zaprezentowane zostały w nim wyniki badania aktowego przeprowadzonego przez autorkę niniejszego opracowania w ramach projektu badawczego pt. „Usiłowanie zabójstwa a inne przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu w praktyce sądowej”, zrealizowanego w 2017 r. w Sekcji Prawa i Procesu Karnego Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie. Praca składa się ze wstępu, sześciu rozdziałów oraz podsumowania. Zawiera nadto wykaz aktów prawnych, literatury i orzecznictwa.

Summary

This doctoral dissertation is devoted to the issue of an attempted crime. The choice of such a topic for the dissertation was largely dictated by the fact that this issue is characterized by numerous problems of interpretation. The most important of them includes the issue of understanding the term "directness", which affects the determination of the beginning and the end of an attempt, the issue of the scope of an inapt attempt, the issue of understanding the voluntary withdrawal from commitment of a prohibited act in the context of active repentance, or the issue of so-called qualified attempt and the admissibility of distinguishing attempts by omission, attempting crimes with an abstract exposure to danger of violation of a legal good, as well as attempted crime with a conditional intent.

The main goal of this dissertation, however, was not only to identify the most important problems arising in the context of an attempted crime and to present the opinions of representatives of the Polish criminal law doctrine, as well as selected court decisions, but also the author’s effort to resolve problematic issues related to the subject which over the years have become apparent both in theory and in practice.

The basic research method adopted in this doctoral dissertation is the dogmatic method based on the analysis of provisions, in particular those relating to an attempted crime. In addition, the above-mentioned dogmatic method was implemented with a significant use of the findings of criminal law dogmatics, in particular, the achievements of Polish criminal law doctrine, developed in the context of an attempted crime. Judicial case law has also been taken into account. The historical research method was used to a small extent. One of the chapters of the dissertation is empirical. It presents the results of the examination of cases records conducted by the author as part of the research project entitled "Attempted murder and other crimes against life and health in judicial practice", carried out in 2017 in the Criminal Law and Process Section of the Institute of Justice in Warsaw. The work consists of an introduction, six chapters and a summary. It also contains a list of legal acts, literature and jurisprudence.