Kara, odpowiedzialność i przemiana w powieści Lektor Bernharda Schlinka

The article presents the issues related to the philosophy of law that can be found directly or indirectly in the novel by B. Schlinek entitled The Reader. The article is problematic in nature, and the reason for interpreting the novel from a philosophical and legal perspective was the fact that the author claims that writing is for him “the second life”. In the first place, he considers himself a lawyer, a constitutionalist. The first problem concerns the situation of the accused in court and establishing the facts and narration(s), which in itself is an interesting issue for legal scholars – it concerns getting to know the facts in the process of applying the law. The second problem concerns the settlement of crimes committed by the totalitarian regime. In turn, the third problem is related to the broad sense of the punishment, the issue of the perpetrator’s identity and changing circumstances of action – changes taking place in the social system in which the perpetrator functions, as well as his own personality. So what is responsibility?

W artykule przedstawione zostały te zagadnienia zzakresu filozofii prawa, które można odnaleźć wprost lub pośrednio na łamach powieści Bernharda Schlinka pt. Lektor. Artykuł ma charakter problemowy, a powodem opracowania powieści z perspektywy filozoficzno-prawnej był fakt, że pisarstwo jest „drugim życiem autora”, który w pierwszym rzędzie uznaje się za prawnika, konstytucjonalistę. Pierwszy problem dotyczy sytuacji oskarżonego w sądzie i ustalania stanu faktycznego oraz narracji, co samo w sobie stanowi interesujące zagadnienie prawoznawstwa – dotyczy bowiem poznania faktów w procesie stosowania prawa. Problem drugi dotyczy rozliczenia zbrodni popełnianych przez totalitarny i zbrodniczy system. Z kolei trzeci z problemów związany jest zszeroko pojętym sensem kary, kwestii tożsamości sprawcy oraz zmiennych okoliczności działania – zmian zachodzących w układzie społecznym, w którym sprawca funkcjonuje, ale i jego własnej osobowości. Czym wobec tego jest odpowiedzialność?