Niskoemisyjny transport publiczny jako czynnik zrównoważonego rozwoju miast

Streszczenie

W ostatnich latach zintensyfikowano prace mające na celu transformację transportu w miastach, ze względu między innymi na wzrastającą dbałość społeczeństw o ochronę środowiska, czy rozwój metod i narzędzi oceny ekonomicznej oraz wpływu różnych dziedzin gospodarki na obszar miejski. Takie podejście pozwoliło na bardziej precyzyjne określenie negatywnych skutków działalności transportowej.

Mieszkańcy miast coraz większą wagę przywiązują do komfortu i jakości życia w swoich ośrodkach miejskich. By móc skonsolidować dwa szeroko rozproszone horyzonty, należy rozpocząć badania nad technologicznymi aspektami transportu publicznego, takimi jak przeciwdziałanie zjawisku kongestii i wszystkimi aspektami wspomagającymi proces eliminacji negatywnego wpływu transportu na środowisko naturalne.

Rozwiązania z zakresu wyszukiwania optymalnych połączeń w rozkładach jazdy, pomagają znacznie zwiększyć dostępność publicznego transportu miejskiego dla użytkowników transportu, ze szczególnym uwzględnieniem pasażerów, którzy nie są jego stałymi użytkownikami. Modelowanie i optymalizacja potoków ruchu, mogą pomóc decydentom i operatorom systemów transportowych w aglomeracjach miejskich, w ocenie stanu usług transportowych publicznego transportu zbiorowego i jego oddziaływaniu na środowisko naturalne. Niekonwencjonalne podejście do transportu publicznego, przyczyni się do eliminacji przestojów i idącego za tym zjawiska kongestii, w całym procesie transportowym oraz zwiększy satysfakcję i komfort życia mieszkańców.

Uwarunkowania rozwoju niskoemisyjnego transportu publicznego w miastach w literaturze przedmiotu, zarówno polskiej, jak i zagranicznej, wydają się być zagadnieniem marginalizowanym. Główna uwaga autorów skupia się na kwestiach techniczno-technologicznych związanych z elektromobilnością. Brak jest opracowań, które odnoszą się do rozwoju niskoemisyjnego transportu publicznego z uwagi np. na typologię miast (małe, średnie, duże) w kontekście zrównoważonego rozwoju miast. Tym samym zidentyfikowano lukę badawczą, a w celu jej uzupełnienia zasadnym jest również określenie barier wdrożenia niskoemisyjnego transportu publicznego w miastach w Polsce.

Celem poznawczym dysertacji jest określenie czynników środowiskowych, społecznych oraz ekonomicznych wpływających na funkcjonowanie i rozwój niskoemisyjnego transportu publicznego w miastach w Polsce. Przyjęto również cel aplikacyjny, jakim jest budowa scenariuszy rozwoju miast małych, średnich oraz dużych, z uwzględnieniem niskoemisyjnego transportu publicznego w Polsce.
Ponadto sformułowano następujące cele pomocnicze:
1. Przedstawienie rozwoju środków niskoemisyjnego transportu publicznego w Polsce.
2. Przedstawienie analizy najlepszych praktyk wykorzystania transportu niskoemisyjnego w świetle doświadczeń polskich oraz zagranicznych.
3. Przedstawienie analizy porównawczej dotyczącej barier wdrożenia niskoemisyjnego transportu publicznego w miastach Polski z uwzględnieniem ich typologii (miasta małe, średnie oraz duże).

Dysertacja składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów, zakończenia, bibliografii oraz spisu tabel i rysunków.

Pierwszy rozdział obejmuje teoretyczne ujęcie istoty i funkcji transportu oraz transportu miejskiego. Omówiono znaczenie publicznego transportu zbiorowego dla gospodarki oraz scharakteryzowano poszczególne rodzaje przewozów w ramach publicznego transportu zbiorowego. W rozdziale wskazano również elementy systemu transportu publicznego w miastach, a także przedstawiono interesariuszy miejskiego transportu publicznego.

W rozdziale drugim przedstawiono wyzwania środowiskowe, społeczne i ekonomiczne wobec systemu transportu publicznego w oparciu o dokumenty strategiczne Unii Europejskiej oraz określono cechy zrównoważenia transportu publicznego. W ramach poruszanej tematyki rozdziału przedstawiona została elektromobilność, traktowana jako instrument osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego w aglomeracjach miejskich oraz uwarunkowania jej rozwoju w Polsce. Dodatkowo scharakteryzowano techniczno-eksploatacyjne cechy niskoemisyjnego transportu publicznego.

Rozdział trzeci obejmuje charakterystykę systemów transportu w miastach w kontekście jego niskoemisyjności oraz analizę przypadków praktyk wykorzystania transportu niskoemisyjnego w świetle doświadczeń polskich oraz zagranicznych.

W rozdziale czwartym przedstawione zostały efekty oraz pomiar związany z funkcjonowaniem niskoemisyjnego transportu publicznego. Określono obecny stan infrastruktury transportu miejskiego oraz na podstawie badań własnych przedstawiono analizę preferencji klientów transportu niskoemisyjnego, a także opinię organizatorów transportu w zakresie rozwoju transportu niskoemisyjnego. W tym rozdziale dokonano identyfikacji oraz oceny czynników wpływających na funkcjonowanie niskoemisyjnego transportu publicznego w aspektach: ekonomicznym, środowiskowym oraz społecznym.

Ostatni, piąty rozdział poświęcony jest analizie priorytetów dla Polski w obszarze wzmocnienia zdolności miast w kierunku zrównoważonego rozwoju. W wyniku zebranego w toku badań materiału i dokonanych analiz, zdefiniowano bariery rozwoju niskoemisyjnego transportu publicznego w miastach w Polsce z podziałem na miasta małe, średnie i duże, a następnie zaproponowano możliwości ich eliminacji. W końcowej części rozdziału przedstawiono scenariusze rozwoju miast z uwzględnieniem niskoemisyjnego transportu publicznego w Polsce.

Przeprowadzone rozważania wieńczy zakończenie, będące jednocześnie prezentacją najważniejszych wniosków w nawiązaniu do sformułowanych hipotez i celów badawczych, a także rekomendacje dotyczące dalszych poszukiwań naukowych, wraz z budową nowych scenariuszy i modeli rozwoju niskoemisyjnego transportu publicznego w miastach w Polsce.

Summary

In recent years, work aimed at transforming transport in cities has been intensified, due to, among other things, society's growing concern for environmental protection and the development of methods and tools for economic assessment and the impact of various areas of the economy on urban areas. This approach allowed for a more precise determination of the negative effects of transport activities.

City dwellers attach more and more importance to the comfort and quality of life in their urban centers. In order to consolidate two widely dispersed horizons, research should be started on the technological aspects of public transport, such as counteracting the phenomenon of congestion and all aspects supporting the process of eliminating the negative impact of transport on the natural environment.

Solutions for finding optimal connections in timetables help to significantly increase the availability of public urban transport for transport users, with particular emphasis on passengers who are not regular users. Modeling and optimization of traffic flows can help decision-makers and operators of transport systems in urban agglomerations in assessing the state of public transport services and its impact on the natural environment. An unconventional approach to public transport will contribute to the elimination of downtime and the resulting phenomenon of congestion in the entire transport process and will increase the satisfaction and comfort of life of residents.

The conditions for the development of low-emission public transport in cities seem to be a marginalized issue in the literature on the subject, both Polish and foreign. The authors' main attention is focused on technical and technological issues related to electromobility. There are no studies that refer to the development of low-emission public transport due to, for example, the typology of cities (small, medium, large) in the context of sustainable urban development. Thus, a research gap has been identified, and in order to fill it, it is also reasonable to determine the barriers to the implementation of low-emission public transport in cities in Poland.

The cognitive aim of the dissertation is to determine the environmental, social and economic factors influencing the functioning and development of low-emission public transport in cities in Poland. An application goal was also adopted, which is to build development scenarios for small, medium-sized and large cities, taking into account low-emission public transport in Poland. The following auxiliary goals were formulated:
1. Presentation of the development of low-emission public transport in Poland.
2. Presenting an analysis of the best practices in the use of low-emission transport in the light of Polish and foreign experiences.
3. Presenting a comparative analysis of the barriers to the implementation of low-emission public transport in Polish cities, taking into account their typology (small, medium-sized and large cities).

The dissertation consists of an introduction, five chapters, a conclusion, a bibliography and a list of tables and figures.

The first chapter covers the theoretical approach to the essence and functions of transport and urban transport. The importance of public transport for the economy was discussed and individual types of transport within public transport were characterized. The chapter also indicates the elements of the public transport system in cities and presents the stakeholders of urban public transport.

The second chapter presents the environmental, social and economic challenges facing the public transport system based on strategic documents of the European Union and identifies the features of sustainable public transport. The topic of the chapter presents electromobility, treated as an instrument for achieving the goals of sustainable development of public transport in urban agglomerations and the conditions for its development in Poland. Additionally, the technical and operational features of low-emission public transport were characterized.

The third chapter covers the characteristics of transport systems in cities in the context of their low-emission and an analysis of cases of practices using low-emission transport in the light of Polish and foreign experiences.

The fourth chapter presents the effects and measurement related to the operation of low-emission public transport. The current state of urban transport infrastructure was determined and, based on own research, an analysis of the preferences of low-emission transport customers was presented, as well as the opinion of transport organizers regarding the development of low-emission transport. This chapter identifies and assesses the factors influencing the functioning of low-emission public transport in economic, environmental and social aspects.

The last, fifth chapter is devoted to the analysis of priorities for Poland in the area of strengthening the capacity of cities towards sustainable development. As a result of the material collected during the research and the analyzes performed, the barriers to the development of low-emission public transport in cities in Poland were defined, divided into small, medium-sized and large cities, and then the possibilities of their elimination were proposed. The final part of the chapter presents urban development scenarios taking into account low-emission public transport in Poland.

The considerations conclude with a presentation of the most important conclusions in relation to the formulated hypotheses and research objectives, as well as recommendations for further scientific research, including the construction of new scenarios and models for the development of low-emission public transport in cities in Poland.