Opłata drogowa jako narzędzie przesunięć międzygałęziowych w przewozach ładunków

Streszczenie

Współczesny europejski transport stoi przed wieloma wyzwaniami, spośród których za najważniejsze uznaje się zanieczyszczenie środowiska naturalnego, zagrożenie bezpieczeństwa, kongestię oraz generowanie hałasu. Zjawiska te mają negatywny wpływ na procesy społeczno-gospodarcze i generują koszty zewnętrzne. Sprawia to, że ciężarowy transport samochodowy jest istotnym obszarem działań mających na celu ograniczanie negatywnych skutków jego aktywności transportowej.
W związku z tym, w polityce transportowej Unii Europejskiej ukształtował się paradygmat przesunięć międzygałęziowych, promujący działania na rzecz obniżenia szkodliwego wpływu transportu na środowisko. Praktycznym jego wymiarem ma być odciążenie transportu samochodowego, zwłaszcza w przewozach na dalsze odległości przez gałęzie transportu o niższym degradacyjnym wpływie na środowisko naturalne, to jest transport kolejowy i wodny śródlądowy.
Przedmiotem niniejszej pracy jest opłata drogowa, jedno z ekonomicznych narzędzi polityki gospodarczej. Podstawowym założeniem badawczym rozprawy jest wpływ opłaty drogowej na założenia paradygmatu przesunięć międzygałęziowych w kierunku przenoszenia ładunków z transportu samochodowego na kolejowy i wodny śródlądowy. Krytyczna analiza literatury przedmiotu, metoda badań dokumentów oraz przeprowadzone badania własne pozwoliły na określenie roli opłaty drogowej w realizacji celów paradygmatu przesunięć międzygałęziowych. W wyniku przeprowadzonych badań wykazano, że opłata drogowa stanowi narzędzie wspierające realizację założeń przesunięć międzygałęziowych w przewozach ładunków. Wskazano, że stopień realizacji założeń paradygmatu shift, uwarunkowany poziomem skuteczności opłaty drogowej, zależy od rozwoju transportu kolejowego, który determinuje przewozy kombinowane oraz wprowadzenia sprawiedliwego kształtowania opłat za korzystanie z infrastruktury transportu samochodowego i kolejowego. Na podstawie osiągniętych rezultatów pracy badawczej, w części koncepcyjnej przedstawiono propozycję kompleksowych działań na rzecz wsparcia założeń paradygmatu przesunięć międzygałęziowych w Polsce.

Summary

Modern European transport faces many challenges, the most important of which are environmental pollution, safety risks, congestion and noise generation. These effects have a negative impact on socio-economic processes and generate external costs. This makes freight road transport an important area of activities aimed at limiting the negative effects of transport.
Therefore, a modal shift paradigm has been established in the European Union's transport policy, promoting actions to reduce the harmful impact of transport on the environment. Its practical dimension is to relieve the burden on road transport, especially in long-distance transport through modes of transport with a lower degradative impact on the natural environment, i.e. rail and inland water transport.
The subject of this work is the road toll, one of the economic tools of economic policy. The basic research assumption of the dissertation is the impact of road tolls on the modal shift towards transferring cargoes from road transport to rail and inland waterway transport.
A critical analysis of the literature on the subject, the document research method and own research allowed to determine the role of road tolls in achieving the objectives of the modal shift paradigm. As a result of the research, it was shown that the road toll is a tool supporting the implementation of the assumptions of modal shift in cargo transport. It was pointed out that the degree of implementation of the assumptions of the modal shift paradigm, determined by the level of road toll effectiveness, depends on the development of rail transport, which determines combined transport, and the introduction of fair pricing for the use of road and rail transport infrastructure.
Based on the results of the research work, the conceptual part presents a proposal of comprehensive actions to support the assumptions of the modal shift paradigm in Poland.